Hak Düşürücü Süre Nedir? Hak Düşürücü Sürenin Sona Ermesi Durumu

Kanunda belirtilen süre, söz konusu hak kullanılmaksızın geçirildiği zaman hakkın özü son buluyorsa hak düşürücü süreden söz edilir. Burada sürenin dolmasıyla birlikte sadece hakkın dava edilebilirliği değil hakkın kendisi de yok olur. Hak düşürücü süresi genel anlamda hukuki durumun daha hızlı çözüme kavuşturulmak istenilen hallerde öngörülmüştür. Bu sebeple, kanunda belirtilen hak düşürücü süreleri çok uzun zaman dilimlerini içermez.

Hak düşürücü sürelerin geçmesiyle hak sona ereceğinden dolayı, hak düşürücü süre savunması itiraz niteliğinde olmaktadır. Taraflarca yargılamanın her aşamasında ileri sürülebilmektedir. Bununla birlikte, taraflar ileri sürmese dahi hakim re’sen inceleme yapılarak hak düşürücü sürenin aşılıp aşılmadığını tespit edilir. Hak düşürücü sürelerin kesilmesi veya durması mümkün değildir. Ancak hak düşürücü süresinin mücbir sebep ve yasada belirtilen bazı hallerde saklı tutulması mümkün olmaktadır.  Kanunun mahkemeye, mücbir neden dolayısı ile süreyi uzatma hususunda takdir yetkisi tanıdığı durumlar mevcut olmaktadır. Bu tarz durumlarda ve usule ilişkin işlemlerin mücbir sebep dolayısı ile yerine getirilemediği hallerde eski hale getirme kurumunun öngörüldüğü durumlarda hak düşürücü süresi yerine mahkemece yenisi verilebilmektedir.

Zamanaşımı ile Hak Düşürücü Süre Farkları

• Zamanaşımının ileri sürülmesiyle söz konusu hakkın dava edilebilirliği ortadan kalkmaktadır. Ancak sürenin dolmasından sonra borçlu tarafından borç ifa edilir ise bu ifa geçerli olmaktadır ve geri istenmemektedir. Zira zamanaşımının dolmasıyla alacak hakkı ortadan kalkmaz. Hak düşürücü süresinin geçmesi durumunda, hak tamamen ortadan kalkmaktadır. Bu sebeple hak düşürücü süre içinde yapılmayan işlemler delil niteliğinde değerlendirilmemektedir.
• Zamanaşımı def’i niteliğinde olmaktadır, ön inceleme aşamasının sonuna kadar ileri sürülebilmektedir. Hakim bu hususa ilişkin re’sen araştırma yapmaz. Hak düşürücü süresi itiraz niteliğinde olmaktadır ve her aşamada ileri sürülebilmektedir. Taraflar ileri sürmese dahi hakim re’sen hak düşürücü süresinin geçirilip geçirilmediğini incelemektedir.
• Hak düşürücü süresi genelde zamanaşımı sürelerine göre daha kısa olmaktadır. Zamanaşımı süresi için kanunda aksine bir hüküm bulunmadığı sürece 10 yıl olarak uygulanır. Hak düşürücü süre için öngörülmüş genel bir süre bulunmamaktadır. Kanunda, uygulanması gereken durumlarda özel olarak belirtilmektedir.
• Zamanaşımı süresi kanunda belirtilen hallerde kesilebilir ve durabilir. Hak düşürücü süresi için bu durum geçerli değildir. Ancak hak düşürücü süresi için mücbir sebebin varlığı halinde hakimin yeniden süre verme hususunda taktir yetkisi vardır.